#Автордун көз карашы. Электромобильдер Бишкектин экологиясын жакшыртууга жардам береби?

Заманбап дүйнөнүн көпчүлүк өлкөлөрүндө электромобилдер кеңири жайылууда. Кыргызстан да четте калган жок — азыр да шаарыбыздын жолдорунда мындай машиналарды, анын ичинде таксилерден да кезиктирууге болот. Айдоочулар электромобилдерди аз техникалык тейлөө жана күйүүчү майды олуттуу үнөмдөө үчүн макташат. Мындай транспортту колдонуу экономикалык пайдадан тышкары шаардын экологиясына оң таасирин тийгизет. Айдоочулар электр кыймылдаткычы бар жеңил унааларга өтүшсө, шаардын кандай экологиялык жактан түшүрүлүшү жөнүндө сөз кыла турганыбызды талдап көрөлү.

Төмөндөгү таблицада транспорт каражаттары бир километр жүргөндө аткарган зыяндуу заттардын атмосферага чыгышы боюнча маалыматтар көрсөтүлгөн.



Шаарда автоунаалардын иштешинин эки негизги сценарийи бар. Биринчиси, автоунааларды өз муктаждыктарына пайдалануу. Мисалы, үйдөн жумушка, дүкөндөргө, окуу жайларга, базарларга, айылга жетүү үчүн. Бул сценарийде айдоочу күнүнө болжол менен 50 км айдайт дейли. Экинчи сценарий таксиде транспорт каражаттарын колдонууну камтыйт. Бул сценарий унаанын интенсивдүү иштеши менен байланыштуу, таксист күнүнө 250-350 км жол жүрө алат. Биз анализ үчүн 300 км көрсөткүчтү алабыз.

Жалпысынан Бишкек шаарында 400 миң унаа катталган. Бул автотранспорттордун кээ бирлери иштебей, кээ бирлери борбордон тышкары жерде иштетилип жатканын эске алуу менен бул көрсөткүчтү оңдойбуз. Жалпылыкты жоготпостон, биз өзүбүздүн эсептөөлөрүбүз үчүн 300 миң машинанын көрсөткүчүн алабыз.

Кыргызстандын борборунда Яндекс.Такси кызматына 10 миң таксист катталган. Ошол эле учурда бул агрегатор рынокто дээрлик монополиялык позицияны ээлейт. Башка кызматтардын таксисттеринин санын жогорудагы көрсөткүчтүн 10% деп алалы. Бишкектеги таксисттердин акыркы сметалык баасын 11 миңге алалы.

Бишкек шаарындагы жеңил унаалардын бир жыл ичиндеги жалпы жүрүштөрүн эсептеп көрөлү.

300*50*365+11*300*365 = 6 679 500 км

Таза транспорт боюнча эл аралык кеңеш электр унаалары өмүр бою атмосферага зыяндуу газдарды канчалык аз бөлүп чыгарарын баалады. Берилген маалыматтар электр энергиясын өндүрүүнүн ар кандай ыкмаларына байланыштуу планетанын аймагына жараша өзгөрүп турат. Европа жана Америка Кошмо Штаттары үчүн электр унааларынан чыккан газдар ичтен күйүүчү кыймылдаткычтары бар жеңил унаалардан 60-69% төмөн болгон. Азия үчүн бул көрсөткүч кыйла төмөн - 19% дан 45% га чейин. Бул электр энергиясын өндүрүү үчүн көмүрдү колдонуу менен шартталган. Ушуну эске алып, Кыргызстан үчүн 20% баасын алабыз.

Биз таблицаны зыяндуу заттардын эмиссиясы боюнча маалыматтар менен жогоруда эсептелген көрсөткүчтөр менен толуктайбыз жана Бишкектин айдоочулары электромобилдерге толук, 50% жана 30% өткөндө булгоочу заттардын эмиссиясынын абсолюттук көрсөткүчтөрүн ала алабыз.



Ошентип, экономикалык пайдадан тышкары, электромобилдерге өтүү Бишкектин экологиялык абалын бир топ жакшыртат. Бирок электромобилдерге өтүүнүн айлана-чөйрөгө тийгизген таасири Кыргызстандын энергетика тармагы тарабынан чектелүүдө – көмүрдү пайдалануу менен электр энергиясын өндүрүү газды же энергиянын кайра жаралуучу булактарын колдонууга караганда көбүрөөк масштабда экологияга зыян келтирет. Көмүр менен иштеген ЖЭБде электр энергиясын өндүрүү электр унааларынын экологиялык потенциалын жарымынан көбүрөк азайтат. Ошондуктан максималдуу эффект үчүн Бишкек шаарынын отун-энергетикалык комплексинин өндүрүштүк кубаттуулуктарынын балансын өзгөртүү зарыл.

Александр Канунников
сүрөт www