АКШнын аскердик делегациясынын Баткен облусуна жасаган иш сапарынан ыплас айла күтүшүбүз керекпи?

АКШ Куралдуу күчтөрүнүн делегациясы Баткен облусуна барды, бул Жогорку Кеңештин депутаты Исхак Масалиевдин кыжырын келтирип, делегация мүчөлөрүн абийирсиз максатта деп шектенип, дипломатиялык мамилелердин чектелүү экенин эскертти.

Аскердик эксперт, Коргоо министринин экс-жардамчысы, бир катар бейпилдик миссияларынын мурдагы жетекчиси Токтогул Какчекеев Vesti.kg сайты менен болгон маегинде парламентарийдин нааразычылыгын колдоду.

"Америкалыктар пайда болгон жерде, ошол жерден кыйынчылык күт" деген элдик сөздү эстеди. - Башка мамлекеттерди ондогон жолу басып алып, өкмөт алмаштырган, демократияны талкалап, өз эрежелерин таңуулаган өлкө жакында эле согуштук аракеттер болгон жерге жөн эле барышы күмөн. Ошондуктан мен депутаттын ачуусун, патриоттук сезимин түшүнөм.

Эксперт Кыргызстан АКШны ар дайым кызыктырып келгенин эске салды.

«Өткөн кылымдын 90-жылдарынан бери америкалык аскер географтары «Чоң Борбор Азия» долбоорун иштеп чыгышкан», - деди ал. – Ага Ооганстан жана борбору Кабул болгон Борбор Азиянын 5 республикасы кирет деп пландалууда. Ошондуктан, алар ырааттуу түрдө биздин аймакта чыңалуунун очокторун жаратып, союздашыбыз Орусия менен бөлүнүү аракетин көрүүдө. АКШ бизге жардам берип жатат, бирок ошол эле учурда Тажикстандын аскердик потенциалын чыңдоодо. Ошондуктан жакында президентибиз Садыр Жапаровдун кыргыз-тажик чек арасын делимитациялоо, демаркациялоо маселесин Орусиянын жардамы менен ишке ашырабыз деп айтканы мага жагат. Президент бул кечиктирилгис маселени чечүүдө туура таяныч тапты. Ошол эле учурда, менин оюмча, Кыргызстандын армиясын, атайын кызматтарын чыңдап, кыраакы болуу зарыл. Алар айткандай, жакшылык күтпөстөн, кырсык күт.

Өз кезегинде саясат таануучу Чынара Эсенгул америкалык аскер делегациясынын Баткен облусуна келиши мыйзам ченемдүү көрүнүш деп эсептейт.

«Учурда бүткүл дүйнөдө глобалдык геосаясий каталар болуп жатат», - деди ал Vesti.kg сайтына берген маегинде. – Кансыз согуштун логикасы көптөн бери бар. Кыргызстан сыяктуу мамлекеттер өздөрүн коргоп, улуттук коопсуздугун камсыз кылышы керек. Ал эми Орусия Тажикстанды колдоп жатат же бейтарап калууга аракет кылып, бирок Кыргызстанга жардам бербей жатат деген негиздүү шектенүүлөр жаралган шартта жаңы союздаштар керек. Кыргызстан коңшулары менен жалгыз калбаш үчүн аларга кызыкдар.

Буга АКШ да кызыкдар, дейт эксперт.

- Мамлекеттер Кыргызстандын жетекчилигине кирүүнүн бардык варианттарын иштеп чыгууда, - деп эсептейт Чынара Эсенгул. - Бул көп векторлуу тышкы саясатыбызды өнүктүрүп, эбак эле жасалышы керек эле, зергерчилик. Тилекке каршы, мындай жолугушуулар бир күн мурда болуп өткөндөй, анда-санда жана кыска мөөнөткө болуп турат.

Ошону менен бирге, саясат таануучу республиканын союздаштарына саясий берилгендик сыяктуу өзгөчөлүгүн белгилейт.

«Буга чейин биз Фергана өрөөнүндө Кыргызстан дайыма Орусияга, ЖККУга көңүл буруп келгенин көрдүк», - деп эскерет ал. - Маал-маалы менен республиканын түштүгүндө экинчи орус базасын ачуу боюнча сүйлөшүүлөр болуп келген. Садыр Жапаровдун келиши менен өлкөнүн ориентациясы өзгөргөндүгү белгилүү болду. Албетте, Орусияда болуп жаткан окуяларды жактыргандар дагы бар, бирок ага каршы болгондор да жок эмес.

Эксперт эртеби-кечпи өлкө тышкы саясатын чечиши керек деп эсептейт.

«Бул жагынан алганда Кыргызстан үчүн абдан кыйын, анткени адам бир мамлекетке көз каранды болгусу келбейт», - деди ал. «Бирок ошол эле учурда мен Кытайга же Батышка көз каранды болгум келбейт. Бирок, биз көп векторлуу тышкы саясатты иш жүзүндө уюштурууга кеч болуп калдык деп ойлойм.

Тактап айтканда, бир күн мурун америкалык делегация Баткен облусуна барып, анын өкүлдөрү Өзгөчө кырдаалдар министрлигинин башчысынын орун басары Урматбек Шамырканов менен жолугушкан.

Жыйындын жүрүшүндө ведомствонун Тажикстандын куралдуу агрессиясы учурундагы иштери тууралуу маалымат берилди. Тараптар ошондой эле эки тараптуу кызматташуунун мүмкүнчүлүктөрүн талкуулашты.

Бул жолугушууну Жогорку Кеңештин депутаты Исхак Масалиев сынга алып, учурда Кыргызстан менен АКШнын ортосунда мындай кызматташуу боюнча келишимдер жана макулдашуулар жок экенин эске салды.

Михаил Готфрид
Сүрөт www