Данияр Амангелдиев антикризистик план боюнча: Бул максаттарга мамлекеттик бюджеттин чыгашаларынын жалпы көлөмү 126 миллиард сомго бааланган

2021-жылдын ортосунан тарта дүйнөлүк экономикада оң өсүш тенденциясы байкалды. 2021-жылдын аягында Кыргызстандын экономикасы оң өсүш темптерин жана тышкы таасирлерге туруктуулугун көрсөттү. Бул тууралуу 24-мартта министрлер кабинетинин кризиске каршы чараларга арналган жыйынында экономика жана соода министри Данияр Амангелдиев билдирди.

Ал белгилегендей, бул жетишкендик 2020-2021-жылдары кабыл алынган антикризистик программаларды ишке ашыруунун натыйжасы. Министрлер кабинети 2022-жылга план иштеп чыгып, ал жакынкы жылдарда экономикалык өсүш үчүн шарттарды түзүүгө багытталган.

«Биздин өлкө ачык экономика, ЕАЭБдин негизги соода өнөктөштөрүнүн экономикалары менен тыгыз байланышта жана дүйнөлүк товардык жана чийки зат рынокторундагы кырдаалдан көз каранды. Буга байланыштуу биздин негизги экономикалык өнөктөшүбүз болгон Орусияга киргизилген санкциялар өлкөнүн экономикасына кыйыр, бирок сезилерлик таасирин тийгизүүдө.
 
Бул окуялардын жана кырдаалдын андан ары өнүгүшүнө белгисиздиктин күчөшүндө сомдун алмашуу курсуна басым күчөдү, бул биздин экономиканын импорттук жогорку көз карандылыгын эске алуу менен, керектөө бааларына кошумча басым жасоодо. Азык-түлүк жана энергетикалык коопсуздукту камсыз кылуу боюнча дагы жаңы чакырыктар бар», - деп баса белгиледи министр.
 
Министрлер кабинети бул абалды дээрлик онлайн режиминде көзөмөлдөп, болуп жаткан окуяларга ыкчам жооп кайтарууда. Өлкө экономикасы тышкы таасирлерге белгилүү бир туруктуулукту көрсөтүп жатканын белгилей алабыз.
 
Анын үстүнө экономиканы өнүктүрүү үчүн жаңы мүмкүнчүлүктөр бар, анткени биз Россиядан экспорттоого тыюу салынган башка өлкөлөргө товарларды реэкспорттоо каналы боло алабыз, бул ЕБ менен мамилени колдонууну, ВСП+ программасын активдүү колдонууну талап кылат. . Россиянын рынокторуна жеткируу учун айыл чарба продуктыларын ендурууну бир кыйла кебейтууге да мумкунчулук бар.
 
Тышкы факторлордун таасиринин күчөшүнүн шартында өлкөдөгү социалдык-экономикалык туруктуулукту камсыз кылуу зарылдыгын эске алуу менен Министрлер кабинети кризиске каршы планды иштеп чыкты.

Бул максаттарга мамлекеттик бюджеттин расходдорунун жалпы суммасы 126 миллиард сом суммасында белгиленген.
 
Бул план көп жылдардан бери биринчи жолу каржылоо булактарын тастыктады жана ага камтылган бардык чаралар толугу менен каржыланат. Бул учурдагы кырдаалдан мүмкүн болушунча кыйналбай чыгуу жана жакынкы жылдарда жакшы башталыш үчүн жагымдуу позицияларга жетүү жана калкты татыктуу жашоо деңгээлин камсыз кылуу үчүн реалдуу базаны түзөт.
 
Планга киргизилген чаралар 7 багытка топтолгон:

1. Азык-түлүк коопсуздугун камсыз кылуу жана артыкчылыктуу товарларга бааны турукташтыруу боюнча чаралар;
2. Социалдык колдоо жана иш менен камсыз кылуу чаралары;
3. Финансылык туруктуулукту камсыз кылуу боюнча чаралар;
4. Ишкердик субъекттерин колдоо чаралары;
5. Инвестицияларды тартуу боюнча чаралар;
6. Сооданы жогорулатуу боюнча чаралар;
7. Мамлекеттик бюджеттин туруктуулугун камсыз кылуу боюнча чаралар.
 
Министр бул багыттар боюнча кыскача маалымат берди.
 
Азык-түлүк коопсуздугун камсыз кылуу жана артыкчылыктуу товарларга бааны турукташтыруу боюнча чаралар:
 
- айыл чарбасынын керектөөлөрү үчүн үрөн жана минералдык жер семирткичтер менен камсыз кылууну камсыз кылуу;
- ирригациялык курулуштарды оңдоо жана тазалоо;
- мамлекеттик материалдык резервдердин эсебинен сатып алынган негизги тамак-аш азыктарын сатуу механизмин иштеп чыгуу жана ишке ашыруу;
- кеч жеткирилген же жеткирүү мүмкүн болбогон учурда негизги дары-дармек каражаттарын альтернативдик берүүчүлөрдү издөө.
Бул бөлүмдө товарларды жана интервенцияларды сатып алуу боюнча чаралар гана эмес, ошондой эле кийинчерээк биздин айыл чарбабызды жакшы көрсөткүчкө жеткирүүгө жана анын натыйжалуулугун жогорулатууга жардам бере турган инвестициялык чаралар да каралган.
 
Социалдык колдоо жана иш менен камсыз кылуу чаралары:
 
- бюджеттик кызматкерлердин эмгек акысын 30 пайыздан 100 пайызга чейин жогорулатуу;
- социалдык төлөмдөрдүн өлчөмүн көбөйтүү;
- жарандарды чет өлкөдө жана өлкөдө ишке орноштуруу программалары.

Бул чаралардын баары калктын социалдык жактан аялуу катмарын колдоого, калктын кирешесин жогорулатууга жана керектөө деңгээлин колдоого багытталат.
 
Финансылык туруктуулукту камсыз кылуу боюнча чаралар:
- акча-кредит саясатынын инструменттеринин жардамы менен банк тутумунун ликвиддүүлүгүн жөнгө салуу;
- мамлекеттик ишканалардын эсептерин тейлөөнү «Айыл Банк» ААК жана «РСК Банк» ААК эсептерине которуу;
- валюта рыногунда административдик иштерди жүргүзүү.
 
Ишкердик субъекттерин колдоо боюнча чаралар:
- кредиттерди чет өлкөлүк валютага конвертациялоо;
- чет өлкөлүк материалдарды жана тамак-аш азыктарын берүүчүлөрдү чет өлкө валютасы, анын ичинде нак чет өлкө валютасы менен камсыздоо маселесин изилдөө;
- кризистин кесепеттерин жоюу үчүн кичи жана орто бизнеске пайызсыз финансылык жардамды бөлүү (24 жылга чейин 7,2 млрд. сом);
- ЕАЭБге мүчө мамлекеттердин аймагынан Кыргыз Республикасынын аймагына товарларды ташып келүүдө кыйыр салыктар боюнча салык отчетторун кошпогондо, салыктык отчетторду берүүнүн мөөнөттөрүн узартуу жөнүндө ченемди киргизүү;
- ата мекендик өндүрүш товарларына ички суроо-талаптын өсүшүнө дем берүү.
 
Ошондой эле соода жүгүртүүнү көбөйтүү боюнча чаралар каралган:
- "Бендер-Аббас - Ош" маршруту боюнча жүктөрдү ташуу жана жүктөрдү ташуу үчүн фитинг аянтчаларын сатып алуу маселесин изилдөө;
- «Манас» эл аралык аэропорту» ААК аркылуу транзиттик каттамдардын санын көбөйтүү боюнча иштерди жүргүзсүн;
- экспортко багытталган ишканалардын валюталык тобокелдиктерин камсыздандыруу механизмин иштеп чыгуу жана ишке ашыруу.
 
Сомдун АКШ долларына болгон көз карандылыгын азайтуу үчүн импорттук-экспорттук операциялар боюнча улуттук валютада эсептешүүлөрдү жүргүзүү боюнча өнөктөш өлкөлөр менен сүйлөшүүлөр жана макулдашуулар жүргүзүлөт.
 
Ошондой эле өлкөнүн мамлекеттик бюджетинин туруктуулугун камсыз кылуу боюнча чараларды карайт, бул үчүн республикалык бюджеттин айрым корголбогон беренелеринин чыгымдарын оптималдаштыруу 30%га чейин жүзөгө ашырылат, мында каражаттарды анти-каржылоону каржылоого кайра багыттоо менен жүргүзүлөт.
 
Соңунда министр белгилегендей, бул планды натыйжалуу ишке ашыруу тышкы терс факторлордун шартында мамлекет тарабынан калкка жана бизнеске олуттуу колдоо көрсөтөт. Зарыл болсо, биз жаңы чакырыктарга ыкчам жооп кайтаруу үчүн бул планга тез арада өзгөртүүлөрдү жана толуктоолорду киргизүүгө даярбыз.
 
Экономикалык соода министрлигинин басма сөз кызматы
Сүрөт www