Бул жолу партиялар кыргыз элине эмне убада беришет?

Шайлоо жарышы Кыргызстанда өткөн жумада расмий түрдө башталды. БШК 15 партияны каттаган. Алардын ар бири шайлоо программасын даярдап, анда жаңы чакырылыштын депутаттары, албетте, алар Жогорку Кеңешке келсе, өлкөдө өзгөрүүгө ниеттенишет деп жазылган.

Саясий бирикмелердин ар биринин эреже катары, бир нече блокторго бөлүнгөн программасы бар: экономикалык, саламаттыкты сактоо, билим берүү. Vesti.kg сайты "Реформа", "Замандаш", "Ата Мекен", "Мекеним Кыргызстан" жана "Биримдик" партияларынын программаларын салыштырып, жаңы талапкерлердин бул жолу кыргыз элине эмне убада берип жаткандыгын талдап көрүштү.

Ошентип, билим берүү жаатында Реформа партиясы санарип технологияларын кеңири жана бардык жерде колдонууну убада кылды, мисалы, ар бир студентти окутуу үчүн ноутбук. Мугалимдердин айлыгын көтөрөм деген убадасы, "Реформа" бир эле мезгилде мугалимдердин квалификациясына талаптарды көтөрмөкчү. Ошол эле учурда, бул партия өлкөбүздөгү жеке жана мамлекеттик билим берүү мекемелеринин ортосундагы атаандаштыктын бирдей шарттарын жактайт.

“Замандаш” өз программасында билим берүү маселесин козгогон жок - эне менен баланы коргоо боюнча бир гана пункт бар.

"Ата Мекен" партиясы билим берүү жаатында беш жылдын ичинде "электрондук билим берүү" принциптерине толук кандуу өтүүнү, айрыкча алыскы айыл аймактарындагы бардык мектептерди акысыз интернет менен камсыз кылууну сунуш кылат. Бул партия ошондой эле ар бир студентке насыяга болсо дагы, компьютер убада кылат.

Дагы бир "Ата Мекен" программасы бала бакчаларда жана мектептерде каражаттарды бөлүштүрүүнүн ачык-айкын механизмдерин киргизүүнү камтыйт. Бул саясий бирикме IT технологияларды жана ага байланыштуу бардык адистиктерди өнүктүрүүдө артыкчылыктуу деп эсептейт. Ошондой эле, "Ата Мекен" мамлекеттик гранттардын эсебинен жана мекенине кайтуунун милдеттүү шарты менен, калктын аялуу катмарынын эң таланттуу студенттери үчүн алдыңкы чет элдик жогорку окуу жайларында улуттук долбоорду түзүүнү сунуш кылат.

"Мекеним Кыргызстан" уюмунун өкүлдөрү өз программаларында билим берүү тармагын да колдон чыгарган жок. Бул партия:

- жаңы мектептерди куруу, ошондой эле авариялык мектептерди сапаттуу ремонттоо боюнча бизнес менен өнөктөштүктүн мамлекеттик программасын иштеп чыксын. Мындай өнөктөштүк мектепти оңдоо же куруу үчүн салыктык жеңилдиктерди ала турган ишкерлер менен жүргүзүлүшү мүмкүн.
- айыл жергесинде окуучулар аз жана мугалимдер жетишпеген чакан мектептерди куруу саясатынан, мектеп окуучуларын окуу жайларына жана атайын автобустарга кайра жеткирүүнү камсыздоо саясатына өтүү. Бул үчүн улуттук "Мектеп автобусу" программасын иштеп чыгуу. Мындай программа аймактарда жолдорду куруу жана калыбына келтирүү боюнча долбоорду иштеп чыгуунун натыйжалуу катализатору болуп калат;

- мугалимдердин эмгек акысын эсептөөдө, алардын социалдык абалын өзгөртүү көйгөйүн чечүүнүн жолдорунун бири катары бирдиктүү тарифтик шкала тутумуна кайтып келүү;
- жалпы билим берүүчү негизги предметтер: математика, физика, химия, биология, география, тарых, орус жана кыргыз тилдеринин сабак сааттарын көбөйтүү багытында мектептик билим берүүнүн мазмунун кайра карап чыгуу. 2012-жылы бул предметтер үчүн сааттар негизсиз кыскартылган.

Мекеним Кыргызстан жогорку билим берүү маселесине дагы токтолду. Бул жаатта партия ЖОЖдорду аккредитациялоону киргизип, стандарттарга жооп бербеген бардык билим берүү мекемелерин жабууну көздөөдө. Ошондой эле, жеңилдетилген шарттарда окутуу программаларын киргизүү жана андан кийин мамлекеттик заказ боюнча жаш адистерди жумушка орноштуруу. Ал эми орто кесиптик билим берүүгө көңүл буруу. Бул саясий бирикме Кыргызстанда гуманитардык персоналдын, атап айтканда юристтердин, экономисттердин жана интернационалисттердин саны өтө көп экендигин белгилейт.

Билим берүү жаатындагы "Биримдик" билим берүүнүн жеткиликтүүлүгүн жана жогорку сапатын камсыз кылууга, ЖРТны оптималдаштырууга убада берүүдө. Бул партия бардык мектеп окуучулары мектепке барууга милдеттүү экендигин, демек, ата-энелерге жана камкорчуларга таасир этүү чараларын күчөтүү керектигин жактайт. Биримдик мугалимдердин айлыгын көтөрүүнү да жактайт.

Саламаттыкты сактоо тармагында Реформа саламаттыкты сактоонун баштапкы бөлүмүнүн потенциалын чыңдоо зарылдыгын белгилеп, сергек жашоо образын жайылтуу, алдын алуу жана эрте диагноз коюу. Бул партиядан депутаттыкка талапкерлер МЖӨ базасында аймактык ооруканаларды модернизациялоону жакташат; регионалдык борборлордо МЖӨ же жеке инвестициялардын принциптерине негизделген заманбап көп тармактуу клиникаларды түзүү; медициналык кызматкерлерди даярдоо деңгээлин жогорулатуу жана илимди өнүктүрүү жана камсыздандыруу медицинасынын тутумуна өтүү үчүн университеттерде университеттик клиникаларды түзүү.

"Замандаш" программасында саламаттыкты сактоо боюнча өзүнчө пункт жок.

"Мекеним Кыргызстан" оорукананын инфраструктурасын толугу менен реструктуризациялоо менен жаңы рыноктук принциптерге негизделген ооруканалар тармагын өнүктүрүү боюнча мамлекеттик программаны кабыл алууну сунуш кылат. Жеке тейлөө рыногун стимулдаштыруу аркылуу медициналык камсыздандыруу тутумун өзгөртүү. Өлкөдөгү каалаган медициналык мекемеде, анын ичинде жеке жакта, катталган жерине карабастан, аз камсыз болгон жарандарга жана пенсионерлерге өз каалоосу боюнча пайдалануу укугу бар медициналык справкалардын же талондордун тутумун киргизүү. Өлкө боюнча социалдык дарыканалардын тармагын ачуу. Бул партия дарыкана пункттарынын чекене тармактары үчүн маанилүү дары-дармектердин тизмесинен дары-дармектерди сатуу мүмкүнчүлүгүн, жеңилдетилген салык режимин жана укук коргоо органдарынын текшерүүсүнөн кол тийбестиктин ордуна иштөөнү сунуш кылат. Ошондой эле дарыгерлердин эмгек акысын жогорулатуу жана сергек жашоону жайылтууга көңүл буруу.

"Ата Мекен" үч жылдын ичинде электрондук саламаттыкты сактоо принциптерине толук кандуу өтүүгө убада берди; телемедицинаны иштеп чыгуу. Мындан тышкары, саламаттыкты сактоо тутумунун муктаждыктарына мамлекеттик бюджеттин чыгашаларын ИДПнын 8% чейин көбөйтүү. Бул партия ар бир кыргыз жараны өзүнө кепилденген медициналык кызматтардын негизги пакети жөнүндө так түшүнүккө ээ болушу керек деп белгилейт. "Ата Мекен" бардык жарандарды, анын ичинде балдарды медициналык кароодон өткөрүү тутумун түзүүнү сунуштайт; врачтардын жана медайымдардын эмгек акысын жогорулатуу. "Дарыгердин айлыгы президенттин, өкмөттүн жана Жогорку Кеңештин аппаратынын кызматкерлеринин маянасынан төмөн болбошу керек" деп айтылат алардын программасында.

"Биримдик" өз программасында жеткиликтүү жана сапаттуу медицина жөнүндө, калктын аялуу катмарына акысыз дары киргизүү жөнүндө сөз кылат. Алар бардык дары-дармектердин жана медициналык багыттагы буюмдардын электрондук эсебин киргизүүнү, медициналык камсыздандырууну каржыланган тутумга өткөрүп берүүнү жана катуу ооруган адамдарга жардам берүү тутумун киргизип, мамлекеттин каржылоосуна өткөрүүнү убада кылышууда.

Экономика жаатында бул партиялардын программалары ар түрдүү. Саясий бирикменин ушул пунктуна көбүрөөк көңүл бурулган.

Ошентип, "Реформа" төмөнкүлөрдү киргизүүнү убадалайт: бирдиктүү салык жана социалдык чегерүүлөрдүн ставкасын 10% чейин төмөндөтүү; арбитраждык сотто ишкерлер менен мамлекеттик органдардын ортосундагы талаш-тартыштарды кароо; ар кандай отчеттуулукту электрондук түрдө гана мамлекетке бизнес аркылуу берүү; экономикалык кылмыштарды толук декриминалдаштыруу. Мындан тышкары, бул саясий бирикме Кытай-Кыргызстан-Өзбекстан темир жолун куруу, чыгармачыл экономиканы өнүктүрүү, мамлекеттин экономикада жөнгө салуучу функцияларын кыскартуу жана мамлекеттин экономикалык иш-аракеттерден толугу менен чыгып кетүү зарылдыгы жөнүндө сөз кылат.

"Замандаш" кирешелерди бөлүштүрүү жолу менен социалдык теңсиздикти жоюуну, 5 жылдын ичинде өлкөнүн ИДПсын эки эсеге көбөйтүүнү сунуштайт. Бул партия логистикалык борборлордун жана аба хабдарынын тутумун түзүүнү, ошондой эле экспортко багытталган өндүрүштү түзүүнү сунуш кылат.

"Ата Мекен" экономиканы сарамжалдуу жана жемиштүү жүргүзүү принцибин киргизүүнү көздөп жатат. Өнүгүү банкын түзүп, өлкөбүздүн экономикасын субсидиялай турган же насыя бере ала турган түзүмдөр менен кызматташууну жолго коюңуз. Экспорттук программаны жайылтып, өлкөбүз инвестиция жана соода үчүн ачык экендигин дүйнө жүзүнө жарыялаңыз. Мыйзамдуу түрдө капиталды репатриациялоого түрткү берет. Мындан тышкары, бул партия өз убадаларында элдик кол өнөрчүлүктү жана кол өнөрчүлүктү өнүктүрүүнү эскерет.

Ошентип, "Реформа" төмөнкүлөрдү киргизүүнү убадалайт: бирдиктүү салык жана социалдык чегерүүлөрдүн ставкасын 10% чейин төмөндөтүү; арбитраждык сотто ишкерлер менен мамлекеттик органдардын ортосундагы талаш-тартыштарды кароо; ар кандай отчеттуулукту электрондук түрдө гана мамлекетке бизнес аркылуу берүү; экономикалык кылмыштарды толук декриминалдаштыруу. Мындан тышкары, бул саясий бирикме Кытай-Кыргызстан-Өзбекстан темир жолун куруу, чыгармачыл экономиканы өнүктүрүү, мамлекеттин экономикада жөнгө салуучу функцияларын кыскартуу жана мамлекеттин экономикалык иш-аракеттерден толугу менен чыгып кетүү зарылдыгы жөнүндө сөз кылат.

"Замандаш" кирешелерди бөлүштүрүү жолу менен социалдык теңсиздикти жоюуну, 5 жылдын ичинде өлкөнүн ИДПсын эки эсеге көбөйтүүнү сунуштайт. Бул партия логистикалык борборлордун жана аба хабдарынын тутумун түзүүнү, ошондой эле экспортко багытталган өндүрүштү түзүүнү сунуш кылат.

"Ата Мекен" экономиканы сарамжалдуу жана жемиштүү жүргүзүү принцибин киргизүүнү көздөп жатат. Өнүгүү банкын түзүп, өлкөбүздүн экономикасын субсидиялай турган же насыя бере ала турган түзүмдөр менен кызматташууну жолго коюңуз. Экспорттук программаны жайылтып, өлкөбүз инвестиция жана соода үчүн ачык экендигин дүйнө жүзүнө жарыялаңыз. Мыйзамдуу түрдө капиталды репатриациялоого түрткү берет. Мындан тышкары, бул партия өз убадаларында элдик кол өнөрчүлүктү жана кол өнөрчүлүктү өнүктүрүүнү эскерет.

Ошентип "Реформа" темөнкүлөрдү Кыргызуундун убадалайт: бириктик салык жана социалдык социалдык чегерүүлөрдүн ставкасынын 10% чейн төмөндөтүү

"Замандаш" кирешелерди бөлүштүрүү жолу менен социалдык теңсиздикти жоюу, 5 жылдын ичинде биринчи орунга чыккан IDPсын эки эсеге көбөйтүүнү негиздейт. Бул жүктүн логистикасы боюнча борбордун жаңы аба кабарларынын тутумун түзүүнү, ошондой эле экспортко багытталган өндүрүштү сүйүү жана сунуш кылуу.

"Мекеним Кыргызстан" партиясы Кыргыз Интернет Конституциясын (Кодексин) иштеп чыгууну көздөп жатат. Партия муну шайлоодон кийин дароо чечет. "Мындай Конституцияны кабыл алуу, мисалы, БУУнун алкагында, улуттук деңгээлде Интернет эрежелерин киргизүү зарылдыгы менен байланышкан көптөгөн көйгөйлөрдү жоюуга жардам берет" деп айтылат.

Вероника Малышева
Сүрөт www