Равшан Жээнбеков: Биз бир пикирге келели деп жатканда Жапаров менен Ташиев кыйла уюшкандыкта болуп чыгышты

Кыргызстанда президенттик шайлоо 2021-жылдын 10-январында өтөт. Жогорку Кеңештин экс-депутаты, президенттикке талапкер Равшан Жээнбеков Vesti.kg сайтына берген маегинде Бишкектеги СИЗО-1де эмне кылып жүргөндүгү, кылмыш дүйнөсүнүн эрежелерине баш ийип-аткарбаганы, "Октябрь" окуясынын айрым деталдарын ачыктап, эмне үчүн координациялык кеңештин мүчөлөрү келбей койгону жөнүндө айтып берди Ак үйдү басып алгандан кийин бийликти алууга жетишкен.

- СИЗО-1де болуу шарттарын кандай баалайсыз?

- СИЗО абдан жагымсыз, кыйын жерлердин бири. Түрмөдө жатып Солженицындын "ГУЛАГ архипелагы" китебин окудум. Жана салыштырып көрсөм, биздин пенитенциардык тутумдун негизи Советтер Союзу учурунда кандай болсо, ошол бойдон калганын түшүндүм. Бул адамды эркиндиктен гана ажыратпастан, ден-соолугунан жана кадыр-баркынан ажыратып, аны сындырат. Ал жерден биз түрмө тутумун түп-тамырынан бери өзгөртүп, гумандаштыруу, ачыктык жана айкындуулук жаатында чоң өзгөрүүлөрдү жасашыбыз керек экендигин түшүндүм. Биздин түрмөлөр бир нече укук коргоо органдарынын толугу менен коррупциялашкан тутуму, анткени алардын ал жакка гана кирүүгө мүмкүнчүлүгү бар.

- Ал жактан достошууга жетиштиңиз беле?

- Түрмөдө көпчүлүктүн мамилеси бир топ жакшы. Ал жерде "үй-бүлө" деп аталат: ар бир камерада адамдар 3-4 адамдан 15-20 адамга чейин жашашат. Үчтөн жетиге чейин ар кандай мезгилдерде мени менен чогуу жашаган. Айланаңызда белгилүү инсандар болгон эмес. Көбүнчө СИЗОдогу менин ордумдагы адамдарды бир камерада кармашпайт. Анын үстүнө биз Кой-Таш окуясында шерик болгонбуз. Негизинен мен жаш балдар менен жашачумун. Алар жетиштүү жагымдуу болушту. Биз абдан жакшы баарлаштык. Мен аларга бир топ кеңештерди бердим: мен аларга кеңештерди бердим, укуктук маселелер боюнча консультацияларды өткөрдүм жана маанилүүсү, аларга англис тилин үйрөттүм. Алар буга чейин күнүмдүк англис тилинде сүйлөй башташкан.

- Түрмөдөгү кайсы бир саясатчы сөзсүз түрдө кылмышкерлердин таасирине кабылат жана боштондукка чыккандан кийин кылмышкерлерге берген убадаларын аткарууга мажбур болот деген пикирлер бар. Сиз буга туш болдуңузбу?

- Түрмөлөрдү мыйзамдагы ууру деп аталган адамдар көзөмөлдөйт. Алар бул тутумда олуттуу ыйгарым укуктарга ээ. Алар бул контингентти кандайдыр бир деңгээлде ошол жерде көзөмөлдөшөт. Алардын өзүнүн мыйзамдары жана эрежелери бар, андыктан Мамлекеттик жаза аткаруу кызматы жана жазык-аткаруу тутуму алар менен эсептешүүгө аргасыз. Баарыбыз ушул чөйрөдөбүз. Ошол жерде туруп, бул дүйнөнүн эрежелери менен жашаган саясатчылар бар. Мен ал эрежелер боюнча жашаган эмесмин. Мыйзамдагы уурулар минтип жашагысы келбегендерди мажбурлабайт. Азыр ушундай эреже бар. Бул айрыкча саясатчыларга тиешелүү. Бул эрежелер айтылган эмес. Сиз унчукпай кабыл аласыз же баш тартасыз. Менин жагдайымда, мен жөн гана үйдөгүдөй адамдык мыйзамдар менен жашадым. Мени менен жашагандар ошол эле эрежелерди сакташкан. Камчы Көлбаев мыйзамдагы ууру катары ушул чөйрөдөгү олуттуу авторитет. Ал жерде анын таасири жана авторитети өтө жогору.

- Бошонгондон кийин биринчи кайда бардыңыз?

- Эркиндикке чыксам эле саат 06.00 болду, үйгө келдим, балдарды көрдүм. Сооронбай Жээнбеков качып кеткенден кийин алар сыягы эч кандай күч болбойт деп ойлошкон, кырдаалды турукташтыруу үчүн координациялык кеңеш түзүү керек. Бул менин 2005 жана 2010-жылдардагы тажрыйбам.

Бирок, тилекке каршы, биз Адахан Мадумаров, Темир Сариев, Өмүрбек Текебаев жана Өмүрбек Бабанов, Камчыбек Ташиев жана Садыр Жапаров менен сүйлөшүүлөрдү жүргүзүп жатып, бир топ уюшкандыкта болуп чыктык. Алар эки багытта иш алып барышты. Биринчиден, аларда кыйла уюшкан жигиттер болгон. Ушундай учурларда, бул абдан маанилүү болуп чыгат. Экинчиден, ошол маалда алар парламентте дагы, көчөдө дагы кандайдыр бир деңгээлде таасири бар Сооронбай Жээнбеков менен сүйлөшүүлөрдү жүргүзүп жатышты. Демек, Ташиев менен Жапаров бүгүн бийликке келишти. Ошол мезгилде биз өз ара келише албай, өз ордубузду таба албай, саясий процесстерге таасирибизди жоготтук.

Алгач премьер-министр президенттикке талапкерлигин койбогон жана андан аркы саясий амбициясы бар адам болуш керек деп ойлогонбуз. Ар кандай адамдар сунушталды, бирок бир кезде Өмүрбек Бабанов өзү премьер-министр болгусу келди. Бирок ал техникалык премьер-министр болуп, андан кийин президенттик шайлоого катышууну каалаган. Алтынбек Сулайманов экөөбүз каршы болгонбуз. Ал жерде биз болжол менен 12-15 адам болгон. Андан кийин Өмүрбек Текебаев парламентте партиясы бар, жетиштүү тажрыйбасы, өз адамдары жана ресурстары бар экендигин айтып, тез арада өкмөттү түзүүгө киришип, Бабановду колдоого бизди көндүрдү. Алар буга Роза Отунбаева дагы макул болгонун айтышты.

Бирок кандайдыр бир учурда бир нерсе туура эмес болуп кетти. Ташиев менен Жапаров күн сайын белгилүү бир салмакка ээ боло башташты, көзөмөлгө алгыс эл  объектилерди басып алды.

- Сиз кызматтан кеткенден кийин Сооронбай Жээнбеков менен жолуктуңуз беле?

- Жок. Менде аны менен жолугуп сүйлөшүүгө аракет болгон. Мен аны менен түз байланышкан жокмун. Жолугуу ниетимди ортомчулар аркылуу жеткирдим. Аскерлер Бишкекке кире баштаганда, эмнегедир жакынкы аралыкта кан төгүлөрдөй сезилди. Мен ага унчукпай кызматтан кетүүнү сунуштагым келип, кийинчерээк ал бийликти талап кылбасын жана күч колдонбосун. Бирок майнап чыккан жок. Жээнбеков көптөгөн саясатчылар менен жолукканын көрдүк. Менимче, ал жакыныраак болгондор менен жолугушту. Мисалы, ал Текебаев, Отунбаева, Бекназаров менен жолугушкан. Ал мени менен жолугушкан жок, анткени мен түрмөгө камалган адаммын.

- Практика көрсөткөндөй, Кыргызстандагы президенттик аппарат эң туруктуу эмес. БШКга документтерди тапшырганда сизди кыйнаган жокпу?

- Көпчүлүк саясатчылар премьер-министр же президент болгондо, бул кызматка келем деп эч качан ойлогон эмес деп ишендиришет. Мен сизге бул жөнүндө 24 саат бою ойлоном деп айтам. Бул дени сак амбициялар. Мен өмүр бою ушул кызматтарга барууга даярданып келем. Ал үчүн мүнөзүмдү, акылымды, билимимди жана рухумду даярдайм. Ден-соолугум чың болуп, узак жашаш үчүн күн сайын спорт менен алектенем. Бул лидер үчүн абдан маанилүү. Менин бийлик жана оппозиция жаатында тажрыйбам мол. Даярдалган адамдар бийликке келиши керек.

Медина Купсулдаева
Сүрөт www