Ыңгайсыз суроо. БШКнын талапкерлер партиялары жаңы Конституция жөнүндө кандай ойдо? (сурамжылоо)

Vesti.kg сайтынын редакциясы Бишкек шаардык кеңешине ат салышып жаткан партиялардын арасында сурамжылоо жүргүздү. Саясий уюмдар бүгүнкү эң көп талкууланган документ - Конституциянын жаңы долбоору менен кандай байланышы бар экендигин билүүнү чечтик.

Ошентип, "Улутман" партиясынын лидери Фазил Турсунов жооп берүүдөн тартынган жок. Анын пикиринде, сунушталып жаткан Башмыйзамда айрым жакшы жагдайлар бар, бирок жалпысынан ал аны колдобойт.

- Мен Конституциянын айрым пункттарына макулмун, бирок толугу менен долбоорго эмес, - деп белгиледи Турсунов. - Негизги Мыйзам бир гана кишиге байланып калбай, жалпы эл үчүн кызмат кылышы керек деп эсептейм. Президенттик башкаруу формасы мурунтан эле болгон жана анын кандайча аяктаганын билебиз. Конституциянын долбоорунда мага депутаттардын саны кыскараары жагат. Азыркы долбоор боюнча эч ким эч нерсе үчүн жооп бербейт. Бул коронавирус пандемиясы учурунда, элге жардам бере турган эч ким жок кезде белгилүү болду. Жана баардыгын президент дайындай турганы мага жакпайт жана бул кандайдыр бир деңгээлде кооптуу. Негизги Мыйзамды жазып жатып, мен Бекбосун Бөрүбашевге (Конституциялык Кеңешменин төрагасы) Баш мыйзам бир адамга берилбеши керектигин айтып, аны элге жакыныраак кылуу боюнча кеңеш бергем. Документ биз тараптуу же каршы болгонубузга карабастан кабыл алынат деп ишенем. Депутаттар буга чейин эле жактырышкан, анткени парламенттин ушул алтынчы чакырылышы эң популярдуу болуп саналат жана алар өз ордуларында калуу үчүн бардык нерсени өткөрүп беришет. Жеке мен Конституцияга добуш бербейм, бюллетенди кармабайм. Партияда биз ушул тема жөнүндө сүйлөштүк. Биз бир нече пунктту колдойбуз, бирок жалпысынан каршыбыз.

Өз кезегинде «Ата Журт-Кыргызстан» партиясынын Ош облусу боюнча координатору Акыл Түгөлбаев жаңы Конституциянын долбоорунда терс жагдайлар жок деп эсептейт, ошондуктан ал референдумду дагы, Конституциянын жаңы долбоорун дагы колдойт.

"Биздин партия референдумду да, Конституциянын долбоорун да колдойт" деп жооп берди ал. - Биз добуш беребиз. Негизги Мыйзамдын долбоорун жеке өзүм окуп чыктым жана президенттин жоопкерчилиги өсүп жатканы жакты. Эски Конституцияда мамлекет башчынын жоопкерчилиги каралган эмес. Эми Конституциянын долбоорунда дагы кандай пункттар болгонун эстей албай жатам, бирок мага жалпысынан Негизги Мыйзамдын долбоору жакты. Мен анын жаман жактарын байкаган жокмун.

"Республика" партиясынын басма сөз катчысы Аяз Баетов Конституциянын долбоорун партиянын ичинде талкуулашпагандыгын, өзү дагы эле анын кабыл алынышына макул же каршы добуш берүүнү чече электигин билдирди.

"Партиянын ичинде биз Конституциянын долбоорун талкуулаган жокпуз, ал жөнүндө эч кандай сөз болгон жок", - деди Баетов. - Партиянын калган мүчөлөрү эмне деп ойлошот, мен билбейм. Мен өзүм үчүн айтам: учурда мен Конституциянын жаңы долбооруна каршымын, мен аны колдобойм жана документке терс мамиледемин. Бул менин жеке оюм. Азыр мен Конституциянын долбоорун юристтер менен чогуу изилдеп жатам, эртең өзүмдүн позициям боюнча расмий жооп берем. Долбоорду толугу менен изилдеп чыккандан кийин, кантип добуш берүүнү чечем.

Ал арада “Биздин эл” партиясынын лидери Аскар Алмаз уулу Конституциянын долбооруна кеңири мүнөздөмө берди, бирок ал акыркы позиция боюнча бир чечимге келе электигин билдирди.

"Биз шаардык кеңешке барабыз жана маселелерди ушул деңгээлде кароого компетенттүү эмеспиз, бирок карапайым адамдар катары биз өз оюбузду айта алабыз", - деди ал. - Биздин партияда айрымдар каршы, кээ бирөөлөр каршы. Ар кимдин өзүнүн көз карашы бар, бирок мен субъективдүү оюмду айткым келет. Ар кандай ыңкылаптын себеби - Башмыйзамдын өзгөрүшү, аны эчак эле өзгөртүш керек болчу. Убакыт келди деп ойлойм. Бирок бул Конституциянын мазмуну эмнеде, бул дагы бир суроо. Жеке мен ага жаман баа бере албайм, анткени Конституциялык конференция учурунда биз ошол жакка чакырылып, кеңеш бере алабыз дедик. Бирок, андай болгон жок. Ага ылайык, азыр аны сындаган туура эмес. Конституцияда мага коалициялык өкмөт болбой тургандыгы жакты, анткени акыркы он жыл ичинде бизде парламенттик республика болуп, ал жакта бийлик өлкөнү төрт тарапка бөлүп алды. Мага жакпайт - аксакалдар сотунун шектүү ролу. Ал таптакыр кандай иштээрин билбейм. Курултай жөнүндө терс пикир. Курултай президент менен бирдей деңгээлде мыйзам долбоорлорун демилгелеп, ал аркылуу айрым саясий топтор өзүлөрүнүн кызыкчылыктарын лобби кылышы уят. Бул менин субъективдүү пикирим. Эски Конституция боюнча, президенттин ыйгарым укуктары жок болчу, ал иш жүзүндө эч нерсе жасай алган эмес. Бирок эми анын жоопкерчилиги бар, эми өлкөдө болуп жаткан окуялардын бардыгы үчүн президент жооп берет. Бул позитивдүү жагдай. Мен Конституцияда импичмент жарыялоо жөнүндө жобо жок деп ойлогом, бирок бул, чындыгында, андай эмес болчу. Парламент президентке импичмент жарыялай алат. Эми мамлекет башчы көптөгөн ыйгарым укуктарга ээ болот, бирок менин оюмча, өлкөдө эч кандай диктатура болбойт, анткени биздин эл эркиндикти сүйөт жана буга жол бербейт. Азыр мен Негизги Мыйзамды талдап, жаңы бир нерсе таап, окуп жатам. Добуш беремби же каршы боломбу азырынча чече элекмин.

Ошол эле учурда, "Элге Күч" партиясынын төрагасынын орун басары Аркадий Гладилов, сунуш кылынган Конституция эски Конституциядан жаман же жакшы эмес деп эсептебейт, бирок маселе, анын пикиринде, референдум дагы, жаңы Негизги Мыйзам дагы толугу менен легитимсиз.

- Конституциянын жаңы долбоорунда бизди көп нерселер канааттандырбайт, бирок эскисинде дагы көптөгөн кемчиликтер бар, - деп белгиледи ал. - Парламенттин иши мыйзамсыз дагы алты айга узартылган, демек, кабыл алгандардын бардыгы легитимсиз. Жаңы Конституция эски Баш мыйзамдан жаман эмес жана жакшы эмес деп айта албайм. Бул жөн гана мыйзамсыз. Мага тең салмактуулуктун тутуму болбогону жакпайт, ошондуктан узурпациядан алыс болуу кыйын. Экинчи жагынан, көптөгөн Батыш өлкөлөрү конституциялык монархияда жашап жатышат, бирок ошого карабастан алар демократия менен эч кандай көйгөйлөргө туш болушкан жок. Эң негизгиси биз жаңы Баш мыйзамдын үстүнөн кандай иштейбиз, ал жерде жазылган мыйзам долбоорлорун кандайча ишке ашырабыз деген маселе экен. Жана биздин мыйзамдар абдан начар аткарылып жатат: коррупция гүлдөп, марксизм тутуму, уурулар өлкөнү тоноп, акчасын төлөп, эркиндикке чыгып жатышат. Жаңы долбоор депутаттардын санын кыскартат, бирок буга чейин бизде эки палаталуу парламент болгон. Кемчиликтер көп, бирок аларды аң-сезимсиз моюнга алышкан жана кемчиликтер деп ойлойм. Мисалы, курултайдын иши мен үчүн түшүнүксүз. Парламент мыйзамсыз иштегендиктен, референдум легитимсиз деп айтып жатам. Алгач парламенттик шайлоону, андан кийин гана президенттик шайлоону өткөрүү керек болчу. Жеке мен аны кабыл алууга каршы добуш берем.
"Ыйман Нуру" партиясынын республикалык штабынын координатору Мирлан Данышмановго бир жактуу жооп берүү кыйынга турду.

"Азыр биз Конституциянын долбоорун талкуулап жатабыз" деди ал. - Конституция жазылгандан бери биз аны оозеки талкуулап жатабыз. Ал бүткөндөн кийин биз жазуу түрүндө изилдей баштадык. Негизги Мыйзамдын долбоорун биз тарапташтарыбызга жана партиялаштарыбызга тараттык. Биз аны башкалар сыяктуу эле кызуу талкуулап, партиянын ичинде талкуулап жатабыз. Биздин адистер Конституцияны окуп, анын мазмунун талдап чыгышат.

"Бүтүн Кыргызстан" партиясы дагы бул маселени талкуулашы керектигин билдирди.

"Ынтымак "партиясында дагы ушундай эле абал. Алардын лидери Марлен Маматалиев партиянын ичинде кеңешип, жалпы бир пикирге келүү керек деп жооп берди.

Редакция башка саясий партиялардын өкүлдөрү менен ачык булактарда көрсөтүлгөн телефон номерлери аркылуу байланыша алган жок.

фото www