"Бюджет миллиарддар менен толукталат". Садыр Жапаров Жерүйдөгү алтын руда комбинатын ишке киргизүү жөнүндө
Владимир Путин Жерүй эки өлкөнүн мамилелери үчүн чоң мааниге ээ экендигин белгиледи. Сөз Кыргызстандын аймагында болгон Россиянын инвестицияларынын рекорддук көлөмү жөнүндө болуп жатат
17-мартта Жерүй кенинде Талас алтын руда комбинаты ишке киришти. Ачылыш аземге Россиянын Президенти Владимир Путин Кыргызстандын президенти Садыр Жапаров менен кошо онлайн режиминде катышты.
ВТБ Банкынын колдоосу менен Россиялык Альянс тобу тарабынан ишке ашырылып жаткан долбоор орус-кыргыз экономикалык кызматташтыгынын тарыхындагы эң ири долбоорлордун бири. Пландалган алтын өндүрүү жылына 5 тоннаны түзөт.
Жерүй - Кыргызстандын аймагында евразиялык өнөктөштүктүн пилоттук долбоору экендигин өзгөчө белгилей кетүү керек.
Жапаров өз сөзүндө инвесторлорго ыраазычылыгын билдирип, лицензия сатылып алынгандан бери 1,5 млрд сом Кыргыз Республикасынын бюджетине жана бюджеттен тышкаркы фондусуна которулгандыгын белгиледи.
«Талас облусун өнүктүрүүгө жыл сайын миллиондогон сом киреше түшүп, бюджет миллиарддаган сумма менен толтурулат. Нааразы болгондор бар, бирок ушунча күч жумшалды, биз токтобошубуз керек », - деди Жапаров.
Путин заводдун иштей башташы эки өлкөнүн мамилеси үчүн маанилүү экендигин белгиледи. Ал кыргыз бийлиги инвесторду колдойт деген ишенимин билдирди.
«Биз Кыргызстандын аймагына Россиянын инвестицияларынын рекорддук көлөмү жөнүндө айтып жатабыз, алардын көлөмү болжол менен $ 600 млн. Аларда бардык стандарттарга жооп берген эң алдыңкы технологиялар колдонулат. Бул жылына 5 тоннага чейин алтынды эффективдүү жана экологияга зыян келтирбестен казып алууга мүмкүнчүлүк берет », - деди Путин.
Ал Жерүй Кумтөрдөн кийинки экинчи ири алтын кени экендигин белгиледи. 1968-жылы советтик геологдор тарабынан ачылган. Заводдо миңге жакын адам иштейт - болжол менен 95% Кыргыз Республикасынын жарандары.
Белгилүү болгондой, өнүгүп келе жаткан рыноктордогу көйгөйлүү долбоорлорго барган инвесторлор көбүнчө продукцияны бөлүштүрүүгө же концессиялык келишим түзүүгө барышат, ал эми Жерүй Кыргызстандын аймагында иштеген жана Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына баш ийген ишкана түзгөн.
Жерүйдүн иштетилиши Кыргызстандын тоо-кен тармагынын өнүгүшүнө түрткү берет, анткени Жерүй республиканын тоо-кен тармагына инвестициялардын 50% түзөт. Жеруй ишинин периметри 2040-жылга чейин. Жалпысынан бул 600 миллион АКШ долларынан ашат.
Иштеп жаткан завод узак мөөнөттүү келечекте Кыргыз Республикасынын бюджетине 1 миллиард доллардан ашык жыйымдарды билдирет. Бул аймактагы олуттуу өнүгүү. Тактап айтканда, Талас облусунда “Бакубат Талас” жыргалчылык фонду түзүлгөн.
Бул Фонд бул багыттагы социалдык маанилүү долбоорлорго инвестиция салган. 5 жыл ичинде дээрлик 340 долбоорго каражат жумшалды. Ушул Фонддун алкагында "Алтын Альянс" улуттук спорт, реабилитациялык борборлорду колдоп, жакырларга жардам берет. 5 жылдын ичинде Фонд 50 миллион доллардан ашык каражат менен толукталды.
Жерүйдүн негизги тоо-кен комбинатында 700, подряддык уюмдарда 300 жумуш орундары бар. Бул квалификациялуу жумушчулар үчүн жайлар, анда Кыргызстандын жарандарына артыкчылык берилет, жергиликтүү кадрлар даярдалат.
Мектептерди ремонттоого жана курууга кеткен Кыргыз Республикасынын бюджетине түшкөн салыктар бул келечектеги муунга, Талас облусунун жана бүтүндөй Кыргызстандын туруктуу өнүгүүсүнө жумшалган инвестициялар.
Ошондой эле, Жерүй Талас облусунун подрядчиктерин жана башка ишканаларын жалдайт. Жалпысынан завод 3000 жумуш орундарын түзүү менен көбөйтүү эффектисин жаратат.
Жогоруда белгиленгендей, Жерүй - 90 тонна алынуучу алтындын запасы менен Кыргызстандагы экинчи ири алтын кени. 2019-жылдын октябрь айынан бери Жерүйдө 800 миң тоннадан ашык руда казылып алынды. Бул артта калуу алтын казууну ушул жылдын март айында баштоого мүмкүндүк берет. Алтын өндүрүүнүн көлөмү жылына 5 тоннадан ашык алтынга жетет. 2015-жылдан бүгүнкү күнгө чейин "Алтын Альянс" инвестицияларынын көлөмү 400 миллион доллардан ашты, 2018-жылы орусиялык ВТБ банкы "Алтын Альянс" өнөктөшү болуп, узак мөөнөттүү каржылоо долбоорун 190 миллион доллар менен камсыз кылды.
Ишкана курула турган жерди тандап жатканда, компания кошумча чыгымдарга карабастан, экологиялык коопсуздук принцибин жетекчиликке алган. Өндүрүш калдыктары алтын чыгаруучу фабриканын ичинде зыянсыз абалга келтирилген. Таштанды калдыктарды сактоочу жайда сакталат, бул заводдун кайра иштетүү циклине кирет, айлана-чөйрөгө нөлдүк төгүлүүнү камсыз кылат жана дарыядан суу алууну минималдаштырат.
Алтын Альянс алтын доре эритмесинде өндүрөт. Бул эритмени андан ары тазалоону "Кыргызалтын" улуттук ишканасы жүргүзөт. Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы алтынды сатып алуу пакетине ээ болот, б.а. алтынды Кыргызстан өзү башкарат.
Жерүй узак мөөнөттүү келечекте жалпы өндүрүштүк комплекс: инфраструктура, жолдор, жаңы энергия менен жабдуу, заманбап персонал. Бул жогорку натыйжалуу, коопсуз өндүрүштү жана социалдык жоопкерчиликтүү бизнести түзүүнүн мисалы. Жерүйдөн түшкөн каражат эселеп көбөйтүлүп, экономикалык натыйжа берет. Жерүйдүн артынан ЕАЭБ форматындагы башка келечектүү долбоорлор ишке ашат.
фото www