Экспедиция учурунда окумуштуулар кыргыздар менен алтайлыктардын маданий жана этногенетикалык байланыштарын изилдешет

14-июлда Ош шаарында “Чоң Алтайдын түрк дүйнөсү: Алтайдан Чоң-Алайга чейин” долбоорунун эл аралык этнографиялык экспедициясынын биринчи этабы башталды. Экспедицияны Алтай мамлекеттик университети, ОшМУ, Ж.Баласагын атындагы КУУ жана КР Улуттук илимдер академиясы биргелешип уюштурган.

Экспедицияга Алтай мамлекеттик университетинен, Кыргызстандын алты университетинен жана Тарых, археология жана этнология институтунан 20 этнограф катышууда. Кыргызстандын аймагында экспедициянын иши 22-июлга чейин созулуп, андан кийин ошол эле курамдагы катышуучулар Түштүк Алтайдын аймагына көчүшөт.

Алтай мамлекеттик университетинин Тарых жана эл аралык мамилелер институтунун директору, «Улуу Алтай» РЭКтин алтаистика жана түрк таануу боюнча жетектөөчү эксперти Иван Назаров төмөндөгүлөрдү билдирди.
– “Чоң Алтайдын түрк дүйнөсү: тарыхтагы жана азыркы замандагы биримдик жана көп түрдүүлүк” долбоорунун алкагында Улуу Алтайдагы жана ага чектеш аймактардагы түрк элдеринин этнографиялык изилдөөсүн материалдык жана тарыхый объекттерди изилдөөнүн негизинде улантып жатабыз.  Өткөн жылы “Улуу Алтай: Россия – Кыргызстан, 2021” биринчи эл аралык этнографиялык экспедициясынын алкагында республиканын түндүк жана борбордук аймактарындагы кыргыз көчмөндөрүнүн жашоосунун өзгөчөлүктөрүн кеңири изилдеп, чогултулган материалдардын негизинде , коллективдуу монографиянын кол жазмасынын бир кыйла бөлүгүн жаздык. Бул жылы биз Кыргызстандын түштүк аймактары боюнча материалдарды чогултуп жатабыз, бул жерде кыргыздардын жашоо-турмушунун өзгөчөлүгү бар, алар бийик тоолуу аймактын жана эң жакын коңшулары – тажиктер менен өзбектердин таасирине байланыштуу. Август айында алтайлыктар менен кыргыздардын ортосундагы маданий-этногенетикалык байланыштарды жана параллелдерди аныктоо максатында Алтайда этнографиялык материалдарды чогултууну улантабыз.

Алтаистика жана түркология РЭКтин “Улуу Алтай” эксперти, КУУнун профессору. Ж.Баласагына Аниса Бикбулатова белгилегендей:

– ОшМУдагы кесиптештерибиздин демилгеси жана колдоосу менен быйылкы жылы республикабыздын Чоң-Алай районунда иштеп жатабыз. Экспедицияда профессионал этнографтардан тышкары кыргыздардын этнографиясы боюнча атайын эмгектерин жазган жаш окумуштуулар, аспиранттар бар. Экспедициянын мучелерунун арасында Кыргыз университетинин өкүлдөрү бар. Арабаев, Нарын мамлекеттик университети жада калса Кыргыз мамлекеттик медициналык академиясы.Бизге кыргыздардын салттуу медицинасы боюнча чогултулган материалдардын жыйынтыгына баа берүү үчүн медициналык адистер керек: биз табыптар жана чөптөр менен алектенгендер менен сүйлөшүп, алардын дарылоо ыкмаларын жазабыз.

Экспедициянын жетекчиси, ОшМУнун ага окутуучусу Тажыбай Айтбаев да сөз сүйлөдү:

– Чоң-Алай Кыргызстандын эң алыскы аймагы, салттуу маданият көбүрөөк сакталып калган, башка аймактарда ансыз да жок болуп бара жаткан үрп-адаттар, ырым-жырымдар, биз бул жактан абдан баалуу этнографиялык материалдарды табабыз деген үмүттөбүз.

Сүрөт www