Конституцияны бузуубу? Жогорку Кеңештин депутаттары чиновниктин орус тилиндеги отчетун угуудан баш тартышты

Бүгүн Жогорку Кеңештин Агрардык саясат, суу ресурстары, экология жана региондук өнүгүү боюнча комитетинин жыйынында депутаттар Суу чарба кызматынын инфраструктуралык долбоорлорду ишке ашыруу департаментинин директору Улан Төрөгелдиевдин маалыматын угуудан баш тартышты. Комитет төрагасы Аманкан Кенжебаев белгилегендей, буга чейин парламентарийлер отчетторду мамлекеттик тилде, башкача айтканда, кыргыз тилинде гана угууга макул болушкан имиш.

Эл өкүлдөрү чиновниктин орус тилинде сүйлөп, кийинчерээк документтин мамлекеттик тилге котормосун берүү сунушун да четке кагышты. Маселен, депутат Алишер Козуев өлкө калкынын басымдуу бөлүгү кыргыз тилин, орус тилин 10 пайызы гана сүйлөшөрүн айтты.

«Бүткүл республика бизди угат, көпчүлүктү сыйлаш керек», - деп белгиледи эл кызматчысы.

Ал арада Vesti.kg сайты комментарий алуу үчүн байланышкан профессор, филология илимдеринин доктору Мамед Тагаев депутаттардын талабы Конституцияга каршы келерин баса белгиледи.

«Кыргызстанда расмий тил мамлекеттик тил менен бирдей макамга ээ», - деп эскертти ал. «Алардын айткандары куру сөз, Конституцияны бузуу. Башка айта турган эч нерсе жок.

Өз кезегинде экс-премьер-министр Феликс Кулов Vesti.kg сайтына берген маегинде депутаттардын позициясы профессионалдуу эмес, популисттик экенин белгиледи.

«Азыр парламентте кандай жаңы жоболор бар экенин билбейм, бирок мурунку нормалар боюнча расмий тилди колдонууга тыюу салынган эмес», - деди ал. – Мындан тышкары, бизде Конституция бар, анда 13-беренеде тилдер жана алардын статусу так көрсөтүлгөн. Албетте, мисалы, бир эле гимн дайыма мамлекеттик тилде аткарылат. Жана туура, менимче.

Мурдагы министрлер кабинетинин башчысы чиновниктин Жогорку Кеңеште расмий тилде сүйлөөнү чечкенинен эч кандай жаман нерсе көргөн жок.

-Тилди жакшы билбеген же билбеген депутаттар болсо, парламентте котормочулар, синхрондук котормочулар бар, - деп белгиледи Кулов. - Бул жерде чиновниктин милдети котормо үчүн өзүнүн отчетун же башка текстти алдын ала берүү. Алдын ала көшөгө артындагы макулдашууларга келсек, бул жерде биз алардан баштабашыбыз керек. Ал мыйзамдуулуктун, Конституциянын жана белгиленген ченемдик укуктук актылардын негизинде чыгышы керек. Президент Садыр Жапаров мамлекеттик тилди өнүктүрүү керектигин айтып, бирок айрым жагдайларда акылга сыярлык мамиле сакталышы керектигин белгиледи. Менимче, бул жөн эле ушундай окуя. Менде депутаттар популизм менен алек болуп калгандай сезилди. Докладды расмий тилде угуп, документтин мазмунуна ылайык баяндамачыга мамлекеттик тилде профессионалдуу суроо берүү керек эле. Бул жагынан аларга эч ким кийлигишкен жок. А бул жерде алар өздөрүн тил жаатында кесипкөй катары көрсөтүшкөн, бирок комитеттин ишинде эмес.

Жогорку Кеңештин экс-депутаты, «Адилет» укуктук клиникасынын директору Чолпон Жакупова Vesti.kg сайтына кырдаал боюнча комментарий берип жатып, депутаттар тил маселесине көңүл бурбашы керек болчу деген оюн билдирди.

"Өлкөдө расмий тил жокко чыгарылган жок" деди ал. - Ал колдонууга укугу бар. Бул жагынан алып караганда, кандай чакырылыш болбосун, кызматтык иш маданиятын сактоо нормалдуу көрүнүш болмок. Ошондой эле депутаттар өздөрүнүн чечимдеринин бирин да талкуулабай, нормативдик документтерде чагылдыруу керектигин унутпашы керек.

Михаил Готфрид
Сүрөт www