Кыргызстанда таштандыларды кайра иштетүү: өнөр жайды өнүктүрүүнүн артыкчылыктары

Кыргызстанда экинчилик сырье рыногу азыртан эле жигердүү өнүгүп, сырьенун айрым түрлөрү үчүн дээрлик согуштар жүрүп жатат. Vesti.kg сайтынын окурмандары менен республикада таштандыларды кайра иштетүү тармагын өнүктүрүү боюнча экологиялык активист Бермет Бөрүбаева ушундай пикирин билдирди.

«Кыргызстанда тиричилик таштандыларын кайра иштетүү менен алектенген көптөгөн жеке компаниялар бар», - деп белгиледи эксперт. - Бул тармактагы бизнестин популярдуу түрү - бул желимди гранулга айлантып кайра иштетүү жана андан кийин мындай продукцияны Орусияга сатуу. Колдонулган өсүмдүк майын кайра иштетүү мүмкүнчүлүгү да бар. Анан андан самын жасашат, берилген майдын ар бир литрине 25 сомдон акча алышат.

Андан ары маектеш таштандыларды кайра иштетүү боюнча кырдаалды жакшыртуу үчүн Кыргызстанда эмнелерди өзгөртүү керектиги тууралуу айтып берди.

«Биздин өлкөдө керектөө маданиятын жана тиричилик таштандыларын сорттоо технологиясын өнүктүрүү маанилүү», - деп улантты Бөрүбаева. - Ошол эле учурда калдыктарды кайра иштетүүдө коомдун күч-аракетин борборлоштуруу үчүн мамлекеттин катышуусусуз ишке ашыруу мүмкүн эмес. Жалпысынан Кыргызстандын таштанды тармагындагы приоритет төмөнкүдөй: биринчи кезекте органикалык калдыктарды бөлүп алуу зарыл. Алар полигондо чоң көйгөйлөрдү жаратат (жыт, зыянкечтер, полигон газы, агынды суулар), бирок, мисалы, биогазды өндүрүү үчүн абдан пайдалуу. Экинчи пункт - бул пластик калдыктары. Пластикалык фракциялар кайра иштетүүгө көбүрөөк тартылышы мүмкүн, ансыз деле иштеп жаткан адистештирилген ишканалар көмүскө экономикадан “ак” экономикага өтүшү мүмкүн. Бул салыктын түшүүсүн көбөйтүүгө, эмгек шарттарын жакшыртууга жана мындай өндүрүштөрдүн экологияга тийгизген терс таасирин азайтууга жардам берет. Үчүнчү пункт - макулатура. Жетишээрлик түрдө берилбей жатат, жакында эле кайра иштетүү ишканаларында сырьё жетишсиз болуп, аны чет өлкөгө сатууга убактылуу тыюу салынат деген да кабарлар чыкты. Жеке үй чарбаларынын деңгээлинде макулатура иш жүзүндө сорттолбойт. Төртүнчү пункт – текстилдик калдыктар. Алар же полигонго барышат, же өзүнөн-өзү чогулат, же көбүнчө жылытуу үчүн колдонулат. Бул түтүн көйгөйүнө өбөлгө түзөт, ошондуктан текстиль өнөр жайынын калдыктары менен экологиялык жактан таза мамиле кылуу маанилүү.

Таштандыларды кайра иштетүү маселеси Кыргызстандын экологиясы үчүн негизги көйгөйлөрдүн бири экенин түшүндүрүп берели. Республикада жыл сайын миллион тоннадан ашык тиричилик калдыктары пайда болот. Таштандылардан экинчилик сырьёну чыгарып, алардан жаны продукцияларды тузуп, калдыктарга экинчи омур берген ишканалар жигердуу өнүгүүдө.

Александр Канунников
сүрөт www