# автордук бурч. Президенттикке талапкерлер көп, бирок баарыбыз түшүнүп турабыз ...

Президенттикке акылсыз кезек - тарыхый какшык. 62 адам президенттик шайлоону өткөрүүнү чечти.

Алтымыш үчтөн бири - Садыр Жапаров. Анын иронияга убактысы жок жана ал президенттик шайлоого өтө олуттуу мамиле кылары айдан ачык. Ошентип, документтерди БШКга эки жолу тапшырыш керек болчу. Бирок мында кеп эмес, үмүтсүздүк жатат. Оюн бир тараптуу болот. Бул ансыз деле байкалып калды. Ал эми биз биринчи номерге талапкер 10-январга чейин президенттик жарыштын калган бөлүгүн айланып өтүп жаткандыгын көрөбүз. Жана такыр болбойт, анткени олуттуу атаандаштыксыз шайлоо бир адамдын белгиси астында өтөт. Булардын бардыгы оппоненттер. Алардын саны көп, бирок алардын бири дагы жеңишке жетүүнү кыялданбасын баарыбыз түшүнүп турабыз. Олимпиадалык принцип алар үчүн маанилүү - башкысы катышуу.

Андай эмес!

Кыргызстан үчүн биринчи орунга 63 талапкер рекорддук көрсөткүч эмес. 2011-жылы 83 адам мамлекет башчысы болууну каалагандыгын билдирген. Экинчи төңкөрүш баардыгын ойрон кылып, Алмазбек Атамбаев түзмө-түз ушул жалпы демократиялык акылсыздыктын толкунунда кабинетке учуп кетти. Калган 82 оппонент шайлоо океанынын толкундарына түстүү салют сыяктуу чачырап кетишти. Анын үстүнө, жеңилгендердин бири дагы таарынган жок, анткени алар эмне кылып жатышканын билип, алдын-ала жеңилгендердин тагдырын өздөрү тандап алышты. Бирок, алардын ысымдары тарыхта калды, ал тургай айрымдарынын өмүр баянында кандайдыр бир саясатчынын - Кыргыз Республикасынын Президенттигине талапкердин курулай сөзүн жайгара турган саптары бар болчу. Баса, белгилүү коомдук ишмер Токтайым Үмөталиева төртүнчү жолу президенттикке ат салышууда. 2020-жылы тарых кайталанат.

Иргөөнү талап кылуу
Президенттикке өтпөй калган талапкерлердин түрүндөгү калдык тез эле чечилет. 3-декабрга чейин бардык талапкерлер 1 миллион сом шайлоо күрөөсүн төлөшү керек, ошондой эле 30 миң кол топтошу керек. Документтердин толугу менен пакети БШК тарабынан 6-декабрды кошо алганда кабыл алынат. БШК талапкерлерди каттоону 14-декабрга чейин аяктайт. Ушул убакка чейин абитуриенттердин көпчүлүгү өздөрү жоголуп кетээри күндөн-күнгө айкын. Мисалы, мугалим Карагач Исмаилова үчүн миллион сом астрономиялык сумма. Айлыгы 15 миң сом болсо дагы, ал бул акчаны алты жарым жыл бою топтошу керек. Эч нерсе жебегиле же ичпегиле. Албетте, бай талапкерлер дагы бар - мисалы, микрокредиттик компаниянын башчысы Бабур Толбаев. Ал акчадан куру кол калбаганы анык, 30 миң колдоочусун табуу керек. Ушул эки шартты баары эле аткара албайт, бирок дагы бир жолу кайталайм, көптөгөн талапкерлер муну жасоого аракет да кылышпайт.

Шоу улана бериш керек!

Америка Кошмо Штаттарында президенттик шайлоо саясий шоу болуп саналат. Биз мындан жаман эмеспизби? Бул шоу бизде дагы бар, бирок жергиликтүү деңгээлде. Бул президенттик институттун ишин илгерилетүү мүмкүнчүлүгү. Кантсе да, 2011-жылы дагы, 2020-жылы дагы, алардын президент болуу укугун ишке ашыруу каалоосун күтүүсүздөн билдирүүгө бийлик алмашуу негиз болгон. Эки учурда тең, мурдагы президенттер элдин нааразычылыгынын түпкү себеби болушкан. Бакиев бийликти узурпациялады, Жээнбеков аны чындыгында колдоно алган жок. Ошондой эле мындай ар бир учур президент институтун нөлгө түшүрөт. Акаевдин качышы жана Атамбаевдин сот процесси бул сүрөттө кара түстөрдү кошуп турат. Демек, бийликтин ыйыктыгына болгон ишенимин эчактан бери өзгөрүп келе жаткан кыргыз элинин чексиз үмүтсүздүккө болгон мамилеси. Жана ал жөнөкөй туюнтулат - эгер мен болбосо, анда ким?

Тарых кайталана берет.

Бизди конституциялык реформа күтүп турат. Жогорку Кеңешке ишенимди калыбына келтирүү үчүн парламентти түзүү принцибин реформалоо милдети турат. Ошол эле учурда, мамлекет башчысынын ролу күчөтүлүп, биз ушул жылдар аралыгында кетүүгө аракет кылып келген нерсеге кайтып жатабыз. Балким, ушул тарыхый этапта парламентаризм өлкөгө эч кандай пайда алып келген жок. Бирок, президенттик институт дагы биз үчүн эң жакшы вариант болбой калды. Ошентип, урматтуу президенттик шайлоого катыша элек мекендештер, сиз дагы жетишүүгө мүмкүнчүлүк алышыңыз толук мүмкүн.

Бакыт Аман
Сүрөт www