Президенттик аппаратын мурдагы башчысы Данияр Нарымбаев референдум жөнүндөгү мыйзамга каршы чыкты

Президенттик администрациянын мурунку башчысы Данияр Нарымбаев 2010-жылдагы Конституцияны жазууга активдүү катышкан Өмүрбек Текебаев менен кошо Конституциялык референдум өткөрүү боюнча мыйзамга каршы чыккан. Ал укук таануучулардын Жогорку Кеңештин депутаттарына кайрылуусуна кол койду, анын текстин биз төмөндө жарыялайбыз.

“Бүгүнкү күндө бийликтеги адамдардын тар тобунун демилгеси менен, пандемиянын жана социалдык-экономикалык кризистин көйгөйлөрүн чечүүнүн ордуна, буга эч кандай зарылдыгы жок, референдум жөнүндө мыйзамды демилгелөө процесси башталды! Ошол эле учурда, бардыгы мыйзам чыгаруу органынын чектелген легитимдүүлүгүнүн шарттарында, мыйзамдарды бузуу менен, шашылыш түрдө жасалып жатат.

Конституцияны өзгөртүү маселесинде Жогорку Кеңештин легитимдүүлүгү чектелгендигин кыргыз юристтери дагы, авторитеттүү Венеция комиссиясы дагы ырасташууда. Мындан тышкары, Кыргыз Республикасынын Жогорку Сотунун Конституциялык палатасынын пикири боюнча, ыйгарым укуктар мезгилинде парламент өз ишинде акылга сыярлык чектөө принцибин жетекчиликке алышы керек.

Демек, конституциялык реформа боюнча, анын ичинде мамлекеттик башкаруу формасын аныктоо маселесин референдумга коюу боюнча ар кандай демилге легитимсиз деп ишенебиз.

Акылбек Жапаров демилгелеген мыйзам долбоору кабыл алынганда, одоно процессуалдык жана материалдык мыйзам бузуулар дагы болгон. Ошондуктан, парламенттин Баш мыйзамга өзгөртүү киргизүү демилгесинин легитимсиздигинен тышкары, биз аны төмөнкү себептерден улам негизсиз деп эсептейбиз:

Биринчи

"Референдум жөнүндө" мыйзамдын 40-беренесине ылайык, референдумда кабыл алынган чечим милдеттүү болуп саналат жана кошумча жактырууга муктаж эмес. Мындан улам, А.Жапаров сунуш кылган референдумдун чечимин кийинчерээк ишке ашыруу үчүн Баш мыйзамга олуттуу өзгөртүүлөр киргизилет.

Депутат Жапаровдун демилгеси алгач Баш мыйзамды өзгөртүүгө багытталган, ошондуктан Жогорку Кеңештин кеминде 80 депутаты тарабынан демилгеленген учурда гана мыйзамдуу боло алат.

Бул талап аткарылбагандыктан, референдумду дайындоо мыйзамсыз. Коом добуш берүүнүн өзүнө, ал эми жарандар референдумдун жыйынтыгына ишенбейт. Натыйжада, жаңы Конституцияны кабыл алуу боюнча кийинки референдум, албетте, легитимсиз болуп калат, анткени ал ылайыксыз юридикалык негизге негизделген.

Экинчи

"Референдум жөнүндө" Мыйзамдын 7-беренесинин 2-бөлүгүндө "референдум жөнүндө маселе аны бир нече жолу чечмелөө мүмкүнчүлүгүн жокко чыгарган жана бир жактуу жооп гана бериле тургандай жол менен түзүлүшү керек" деп жазылган.

1. Добуш берүү бюллетенинин өзүндө шайлоо күнү шайлоо участкасында атайын саясий жана укуктук билими жок шайлоочуга башкаруу формаларындагы айырмачылыктарды көрүп, баа берүүгө мүмкүндүк берген керектүү маалыматтар камтылышы керек. Акылбек Жапаров тарабынан демилгеленген мыйзамда “парламенттик” жана “президенттик” башкаруу формалары эмнени түшүндүрүп бергени такталган эмес.

Демек, шайлоочу шайлоо участкасында чечим кабыл алууда тандап алган мамлекеттик башкаруу формасы жөнүндө минималдуу зарыл болгон түшүндүрмө маалыматка ээ болбойт.

2. Эл аралык практикада жана илимде башкаруунун парламенттик жана президенттик формалары менен катар, "аралаш" башкаруу формалары дагы бар. Ошентип, президенттик-парламенттик башкаруу формасы Кыргызстанда 1993-жылдан 2010-жылга чейин жашап келген, көптөгөн КМШ мамлекеттеринде орун алган, ал эми премьер-президенттик форма Кыргызстанда, 2010-жылдан бери, Австрияда, Францияда жана Польшада иштеп келе жатат.

Шайлоочу башкаруу формасын тандоодо чектелбеши керек. Эгерде бюллетенде дүйнөдө болгон мамлекеттик башкаруунун негизги формаларынын тизмеси, ошондой эле алар боюнча жок дегенде минималдуу түшүндүрмө маалыматтар камтылбаса, анда кесилген жана жетишсиз маалымат шайлоочуну адаштырышы мүмкүн, демек, мындай референдумдун натыйжалары күмөн жаратат.

Жогоруда айтылгандардын негизинде биз дагы бир жолу Жогорку Кеңештин депутаттарына кайрылабыз. Сиздер эл өкүлдөрүсүздөр жана колдонуудагы мыйзамдардын чегинде так иш алып барууга милдеттүүсүздөр. 6-Жогорку Кеңештин легитимдүүлүгү чектелген; анын ыйгарым укуктары 2020-жылдын 4-октябрында аяктаган. Ошондуктан, биз Жогорку Кеңешке сунуш кылабыз:

1. Конституциялык референдум өткөрүү жөнүндө мыйзамды кабыл албоо.
2. Президенттик жана парламенттик шайлоолорду өз убагында өткөрүү.
3. Бийликтин өкүлдөрү Кыргыз Республикасынын Конституциясынын жана мыйзамдарынын талаптарына ылайык иш алып барышсын.

Укук таануу жаатындагы адистер:

Тамерлан Ибраимов
Гүлнара Искакова
Нурлан Садыков
Данияр Нарымбаев
Сания Токтогазиева
Таттүбү Эргешбаева
Айдын Бакытбеков

Сүрөт www