"Ала-Тоо Финанс": Элди жеткиликтүү насыядан ажыратуу кимге пайдалуу болду?

КР экс-премьер-министри Өмүрбек Бабанов дагы деле камакта. Улуттук коопсуздук боюнча мамлекеттик комитет аны "Кумтөр" иши боюнча камакка алган, ал эми айып так эмес. Белгилүү болгондой, ал Бабанов өкмөттү жетектеп турганда компаниянын ишин текшерүү үчүн комиссия түзүп, Данияр Үсөновдун 16330 гектар жерди Кумтөргө өткөрүү боюнча 2009-жылдагы токтомун жокко чыгарган ”. Бул жерде, Бабановдун коргонуусуна ылайык, эч кандай мыйзам бузуулар болушу мүмкүн эмес, тескерисинче, бул аракеттер мамлекеттин жана элдин пайдасына гана болгон.

Ал ортодо, ЖМКлар Бабанов ишине байланыштуу "Ала-Тоо Финанс" микрокредиттик агенттигин түзүү темасын да көтөрүп жатышат. Бул кандай уюм болгонун жана Өмүрбек Бабановдун ага кандай байланышы бар экендигин эстейли.

"Ала-Тоо Финанс" микрокредиттик агенттиги 2012-жылдын апрелинде түзүлгөн - Бабанов премьер-министр болуп турганда, тиешелүүлүгүнө жараша, МКА түзүү жөнүндө өкмөттүн токтомуна кол койгон. Уюмдун уставдык капиталы "Кумтөр Голд Компани" ЖАКынын демөөрчүлүгү менен түзүлгөн - компания бул максаттар үчүн 21 миллион доллар бөлгөн (ошол учурда дээрлик бир миллиард сом). Насыялар жылдык 7% менен берилген. Компания түзүлгөндөн бир ай өткөндөн кийин, 2012-жылдын 10-майында, Жалал-Абад облусуна биринчи чакан насыя берилген. Жалпысынан, ошол эле жылдын сентябрь айына чейин Ала-Тоо Финансысы республика боюнча 13,5 миңден ашуун насыя берип, 30 миңге жакын адамды камтыган. Бир караганда, бул кадимки микрофинансылык уюм сыяктуу. Мунун мааниси эмнеде эле, ал эмне үчүн керек эле?

Биринчиден, анын негизги максаты - жакырчылыкты азайтуу жана жумуш менен камсыз кылуу, аз камсыз болгон үй-бүлөлөрдүн шарттарын жакшыртуу. Насыялар үй тиричилигине эмес, үйлөнүү үлпөт тойлоруна же телевизор сатып алууга эмес, чакан ишканаларга - өсүмдүк өстүрүү, мал чарбачылыгы, мөмө-жемиштерди кайра иштетүү, чакан өнөр жай тармагын уюштуруу, кол өнөрчүлүк, соода жана кызмат көрсөтүү тармактарына берилген. Башкача айтканда, өнүгүү, жумушчу орундарды түзүү, аймактарды өнүктүрүү үчүн.

Экинчиден, бул насыялардын бардыгы күрөөсүз эле. Күрөө, айрыкча чакан насыя жана аз камсыз болгон үй-бүлө үчүн жалпы көйгөй. Сиздин жеке үйүңүз жок, жумуш таба албайсыз дейли, сиз кичинекей бизнес ачсаңыз, кубанасыз - мисалы, помидорду өстүрүү жана сатуу. Сизде кепилдик жок, биздин өлкөдөгү көптөгөн адамдар сыяктуу эле, баштапкы капитал да жок. Ал эми бул жерде мындай насыялар жардамга келет.

Үчүнчүдөн, үстөк пайызы 7% ды түзөт. Банк сектору, айрыкча, насыя берүү жаатында, Кыргызстанда жумшак айтканда, начар өнүккөн. Жөнөкөй коммерциялык банктарда насыялардын пайыздык чендери 30% дан башталышы мүмкүн, ал эми күрөө жок болгон учурда, мындай ченде болсо дагы, фантазия чөйрөсүнөн насыя алышат.

2012-жылы Панфилов районунун башчысы болуп иштеген Жогорку Кеңештин депутаты Бактыбек Райымкуловдун айтымында, аз камсыз болгон дыйкандарга насыялар берилген - ар бир айылда насыя комитети түзүлүп, кимге насыя берүүнү чечишкен.

«Кумтөр» тарабынан бөлүнгөн акча фермерлерге түздөн-түз жылдык 7% менен жеңилдетилген насыя катары берилген. Насыялар дыйкандарга гана эмес, жакырларга дагы берилген. Комитеттер жакырларга насыя берүү боюнча тизме түзүштү. 50 миңден 100 миң сомго чейин алгандар болгон. 50 миң сомдук насыялар бир жылдык мөөнөткө берилген. 35-40 миң сомго уй же музоо сатып алышкан. Жана үйүндө сүтү жоктор үчүн бул маселе чечилди. Жок дегенде кандайдыр бир жол менен, бирок алардын жашоосу жеңилирээк болчу. Бабановдун элге көрсөткөн жардамы эбегейсиз болду », - деди Бактыбек Райымкулов.

Бул насыялар бар болчу, баардык жерде берилген, эң негизгиси, берилген насыялардын бардыгы кайтарылып берилген. Башкача айтканда, 100% кайтарылды - бул насыя тармагындагы ийгиликтин мыкты көрсөткүчү, ал тургай Эсеп палатасы, "Ала-Тоо Финанс" МКАнын текшерүүсүнүн жыйынтыгы боюнча, олуттуу мыйзам бузууларды тапкан жок. Жана мамлекет, анын үстүнө, мунун баарына бир сом сарптаган жок.

Бирок, белгилүү болгондой, 2012-жылдын сентябрь айында Өмүрбек Бабанов премьер-министрдин кызматынан бошотулган. Жаңы премьер-министр Жантөрө Сатыбалдиев "Ала-Тоо Финанс" ишканасын жоюп, анын эсебинде калган акчанын бардыгын Айыл Банкка которууну чечти. Ал эми микрокредиттик агенттиктин жоюлушуна байланыштуу чыгымдар (бул жумуштан бошогон учурларда, кызматкерлерге эмгек акы төлөө ж.б.) мамлекетке 29,5 млн.

Баса, кийинчерээк парламент МКАнын жабылышына нааразы болгон. 2014-жылы мамлекеттин "Ала-Тоо Финанс" ишканасын жоюп салганына нааразы болгон 300 жаран депутат Данияр Тербишалиевге кайрылып, ал жөнүндө Жогорку Кеңештин жыйынында жарыялаган.

«2012-жылдын сентябрь айында белгисиз себептерден улам насыя берүү токтотулуп, 2013-жылдын февраль айында өкмөттүн токтому менен агенттик жоюлган. Кумтөрдүн 803 миллион сом түрүндөгү демөөрчүлүгүнүн бир бөлүгү 10 пайыздык насыяларды берген Айыл Банкка которулган. Бүгүнкү күндө насыя кандайча берилип жаткандыгын эч ким билбейт, эч ким так маалымат бербейт. Насыя алуу үчүн кыйын шарттар коюлуп, айыл чарба өндүрүүчүлөрүнүн нааразычылыгын жаратууда. Өкмөттүн токтомдору эмне үчүн жараксыз деп табылгандыгын түшүндүрүп бериңиз », - деп кошумчалады Данияр Тербишалиев.

Ошондой эле Акылбек Жапаровдун - Экономика жана каржы министринин ролу жөнүндө унутпаңыз. 2012-жылы ал дагы бир жолу өкмөттүн мүчөсү - Каржы министринин башчысы болуп тургандыгы жана Ала-Тоо Финансын түзүүнү толугу менен колдогону эсибизде. Башка нерселердин катарында ал парламенттин депутаттары менен сүйлөшүп, аларды "Ала-Тоо Финансын" түзүү зарылдыгына ынандырды. Бирок 2021-жылы Кумтөрдүн ишин текшерүү боюнча комиссиянын башчысы болуп туруп, ал ушул микрокредиттик агенттикти түзгөн адамдардын жоопкерчилигин кароону сунуш кылган.

Толугу менен дал келбейт, туурабы?

Эмне үчүн адамдарга жеңилдетилген жана жеткиликтүү насыялар жаман? Эмне үчүн эч кандай мыйзам бузууларды таппаган иштеген компанияны кыйратуу керек? Же чоң акылсыздыктан жана толук түшүнбөстүктөн улам жасалды, же бул акча башка бирөөгө керек болуп калды. Тилекке каршы, адамдарга чындап жардам берген жакшы демилгелер көп учурда жөн гана демилге бойдон калууда.

сүрөт www